Kunstenaars en de publieke ruimte

Steeds meer cultuurmakers in de IJmond krijgen of creëren een podium op straten, pleinen en in het landschap. We noemen graag de projecten van de Beverwijkse Stichting Kunst & Cultuur ( 2001-2021) in de polder, langs de stadsbeek, in de duinen en op buitenplaatsen. Wat opviel bij die projecten, is dat een vertrouwde omgeving in een nieuw licht kwam te staan. Dat was ook het geval bij de voorstelling ‘Zicht’ van Theatermanifestatie IJmond in het stadscentrum van Beverwijk. De komende jaren gaat deze theatergroep zich richten op het thema ‘leefbaarheid’. Ook de makers van het Young Art Festival houden zich bezig met de wereld om zich heen. Het festival staat in de zomer van 2022 in het teken van ‘ruimte innemen’.

Kunst in de publieke ruimte kan ook voortkomen uit een opdracht, bijvoorbeeld van een plaatselijke overheid. Denk bijvoorbeeld aan beelden, fonteinen, monumenten enzovoort. Tijdens een inspiratiesessie op 17 maart deelde Piet de Ridder zijn kennis en ervaring op dit vlak met andere cultuurmakers, onder wie een drietal kunstenaars met ateliers in de Broedmachine en Studio O.

Piet is sinds het begin van de jaren zeventig actief als beeldend kunstenaar en was decennialang kunstdocent. Daarnaast is hij vijftien jaar lang lid geweest van de Kunstcommissie Beverwijk. De commissie houdt zich bezig met openbaar kunstbezit. Een van haar taken is het adviseren van het gemeentebestuur (gevraagd en ongevraagd) over kunst in de openbare ruimte.

De kunstcommissie richt zich van oudsher vooral op kunst bij (nieuw)bouwprojecten, scholen, op stations, pleinen en rotondes enzovoort. De nadruk lijkt op beelden te liggen, maar er is veel meer mogelijk. Tegelijkertijd zijn er veel verschillende meningen en belangen ‘in de mix’: die van de bewoners of gebruikers van de ruimte, de kunstenaar, de gemeente… Het lukt niet altijd even goed om alle partijen te betrekken en soms strandt een mooi idee dan ook.

Annelies Kwaak, een van de deelnemers aan de sessie, maakte in 2021 met een groep jongeren een kunstwerk bij het Kuenenplein in Beverwijk. Een voorbeeld van succesvol samenwerken: het werk kwam voort vanuit ideeën van de jongeren zelf en heeft een directe relatie met de omgeving. ‘Monument voor de gevallen kastanjebomen’ is een herinnering aan bomen die ondanks luid protest van de buurt gekapt zijn.

Het kastanjeproject is in samenspraak met verschillende partijen en met steun van diverse organisaties, zoals Young Art en Stichting Welzijn, tot stand gekomen. Maar stel nu dat je als kunstenaar zelf iets wilt neerzetten in de openbare ruimte, mag dat dan zomaar? Nikki Kröder antwoordt, enigszins provocerend: ‘gewoon doen!’

In de loop van het gesprek komt enige nuance naar voren. Nikki heeft, onder andere bij Young Art en Theatermanifestatie IJmond, ervaring opgedaan met kunst in de openbare ruimte. Haar ervaring is dat er veel mogelijk is, juist wanneer de kunst tijdelijk van aard is en geen vaste plek heeft. Bijkomend voordeel bij festivals, exposities en evenenmenten is dat er vaak meerdere kunstenaars en kunstvormen bij betrokken zijn: vanuit verschiillende kanten komt publiek toegestroomd en als vanzelf vergroot ook het draagvlak.

De voorbeelden die Nikki en Annelies geven, onderstrepen dat kunstprojecten in de openbare ruimte, of het nu tijdelijk van aard is of voor een langere periode te zien, verwelkomd worden als positieve bijdragen aan een leefbare, energieke stad, een plek waar je graag wilt wonen en zijn.